ग्लोबल मार्केट न्यूज नेटवर्क/रत्नागिरी - 'तंबाखूचा विळखा (Tobacco addiction), जीवाला धोका (life threatening)' हे माहित असतानाही अनेक लोक तंबाखू खातात. त्यांच्यासाठी 31 मे जागतिक तंबाखूविरोधी दिन (31 May, World No Tobacco Day)च्या निम्मिताने मनोविकारतज्ञ डॉ. अतुल ढगे (Dr. Atul Dhage), (रत्नागिरी) यांनी लेखाद्वारे योग्य मार्गदर्शन केले आहे. त्यांनी लेखाद्वारे तंबाखूचे सेवन टाळून जीवन (Life) आनंदी जगता येते. ते कशा पद्धतीने? आणि तंबाखू खाल्याने त्याचे आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम, हे सांगितले आहे. त्याचबरोबर तंबाखू हि व्यक्तीसह समाज आणि देशाला लागलेली कीड आहे. त्यामुळे तंबाखू खाणे टाळा आणि प्रगतीचा मार्ग धरा.. अशीच जनजागृती करण्याची आवश्यकता आहे.
आपण नेहमी पाहतो तंबाखू (Tobacco) खाणाऱ्याचे किंवा बिडी, सिगारेटद्वारे तंबाखूचे सेवन करणाऱ्याचे जगणे कसे आहे?. तंबाखू मळताना किंवा बिडी, सिगारेट ओढताना त्याचे स्टेन्स व वास कपड्यावरती पसरतात, दातांवरती दिसतात आणि हवेतूनही पसरतात. आणि त्याचा प्रत्येक दिवस, प्रत्येक क्षण पुढची वेळ, पुढचा क्षण कधी येईल?, कधी तलफ होईल व कधी झुरका घेता येईल, याच विचारात (त्या व्यक्ती जगतात) जातो. जर तुम्ही त्यापैकी असाल तर हा दिवस (३१ मे जागतिक तंबाखूविरोधी दिन) तुमच्यासाठी आहे. कारण, तंबाखूमुळे फक्त तुमच्या आरोग्याला किंवा जीवाला धोका नाही तर तुमच्या वैयक्तिक, आर्थिक, कौटुंबिक, सामाजिक प्रगतीलाही धोका आहे. एवढंच नव्हे तर समाजाच्या आणि देशाच्या प्रगतीला याचा (तंबाखू सेवन करणाऱ्यांचा) धोका आहे.
दरवर्षी 31 मे (31 May) हा दिवस 1988 पासून जागतिक तंबाखू विरोधी दिन (World No Tobacco Day) म्हणून साजरा केला जातो. तंबाखूच्या व तंबाखूजन्य पदार्थाच्या सेवनामुळे व वापरामुळे होणाऱ्या विविध वाईट परिणामांविषयी जन-जागृती करणे व तंबाखू (Tobacco) व तंबाखूजन्य पदार्थपासून लोकांना दूर करणे व त्यासाठी लोकांना प्रवृत्त करणे हा त्यामागचा हेतू होय. या वर्षीचे जागतिक तंबाखू विरोधी दिनाचे घोषवाक्य आहे... 'तंबाखूचा विळखा (Tobacco addiction), जीवाला धोका (life-threatening).'
दरवर्षी तंबाखूमुळे जगभरामध्ये 70 लाख लोकांचा मृत्यू होतो. 2030 पर्यंत हाच आकडा 80 लाखापर्यंत जाईल असेल निदर्शनास आले आहे. तंबाखू व तंबाखूजन्य पदार्थ वापरणाऱ्या लोकांपैकी 50% लोक तंबाखूमुळे आज न उद्या मृत्यूमुखी पडतात.
तंबाखूचे आयुष्यावर व आरोग्यावर दूरगामी व घातक परिणाम होतात. तोंडाचे, फुफुसाचे कैन्सर ( कर्करोग ) व त्यामुळे होणारा मृत्यू हा सर्वात मोठा परिणाम. त्यासोबतच हृदयाचे व रक्तवाहिन्यांचे विकार, श्वसनसंस्थेचे विकार जसे कि अस्थमा, ब्रॉन्कायटिस इत्यादी आजार, मेंदूला रक्ताचा अपूर्ण पुरवठा व त्यामुळे येणार पक्षाघात किंवा इतर आजार हे काही महत्वाचे आरोग्यावर होणारे परिणाम आहेत.
तंबाखूच्या व तंबाखूजन्य पदार्थाच्या वापरामुळे फक्त त्या व्यक्तीवरतीच नाही तर त्याच्या कुटुंबावरती, लहान मुलांवरती व सहवासातील इतर व्यक्तीवरही खूप मोठा परिणाम होतो. ज्यावेळी एखादी व्यक्ती घरामध्ये, ऑफिसमध्ये, हॉटेल किंवा रेस्टॉरंटमध्ये किंवा सार्वजनिक ठिकाणी सिगारेट किंवा बिडी ओढत असते त्यावेळी तो धूर व सिगारेट/ बिडी मधील केमिकल्स इतरांच्या शरीरात जातात.
अशा तंबाखूच्या धुरामध्ये 4000पेक्षा अधिक केमिकल असतात त्यापैकी जवळपास 250 केमिकल हे मानवाच्या आरोग्यास अपायकारक असतात तर तब्बल 50 केमिकल हे कैन्सर होण्यास कारणीभूत असतात. त्यामुळे नाहक कारणास्तव आजूबाजूंच्या जीवितास व आरोग्यास बिडी किंवा सिगारेट ओढणारी व्यक्ती धोका पोहचवत असते. अशा सेकंड हॅन्ड स्मोकिंगमुळे इतर व्यक्तीस दमा, हृदयाचे आजार तर कधी कधी कैन्सरसुद्धा होऊ शकतो.
तंबाखूच्या व तंबाखूजन्य पदार्थाच्या वापरामुळे त्या व्यक्तीचे व कुटुंबाचे खूप मोठ्या प्रमाणात आर्थिक नुकसान होत असते. तंबाखू (Tobacco) वापरण्यावर अमाप पैसे खर्च तर होताच परंतु त्यासोबतच त्याचा कामावरतीही परिणाम होतो व त्याची उत्पादन क्षमता कमी होऊन आर्थिक वाढ खुंटते. परिणामी, गरिबी वाढते, चांगले शिक्षण, चांगले आरोग्य, तसेच चांगले अन्न व चांगल्या सुविधा यापासून ती व्यक्ती व त्याचे कुटुम्बीय वंचित राहतात व त्या व्यक्तीचा व इतर कुटुंबीयांचा वैयक्तिक व आर्थिक स्तर ढासळतो. देशाचा बराच पैसा या तंबाखूमुळे होणाऱ्या आजाराच्या व आरोग्याच्या समस्येवरती खर्च होतो, उत्पादन क्षमता कमी होऊन दरडोई उत्पन्न कमी होते.
यासोबतच तंबाखूच्या वापरामुळे वातावरणावरतीही वाईट परिणाम होतात. तंबाखूचा धूर व केमिकल्स हवेच्या प्रदूषणास कारणीभूत ठरते. तसेच तंबाखूच्या शेती मध्ये हि तिथे वापरले जाणारे कीटकनाशके तणनाशके यामुळे मातीचे, पाण्याचे व हवेचे प्रदूषण होते.
काय करता येऊ शकते?
यासाठी सरकारी व वैयक्तिक दोन्ही स्तरावरती प्रयत्न होणे गरजेचे आहे. वैयक्तिक स्तरावरती जे लोक वापरत नाहीत त्यांनी आयुष्यात कधीही तंबाखू व तंबाखूजन्य पदार्थ वापरणार नाही अशी शपध घेऊन त्याप्रमाणे व्यवहार करणे गरजेचे आहे. जे लोक वापरतात त्यांनी सोडायचा प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. गरज पडली तर त्यासाठी मनोविकारतज्ज्ञाची मदत घ्यायला हवी. जर मनोविकारतज्ज्ञाची मदत घेतली तर निम्मे लोक तंबाखू (Tobacco) व बिडी सिगारेट वापरणे बंद करू शकतात असे निदर्शनास आले आहे. जर स्वतःहून सोडू शकत नसेल तर कौंसेलिंग व औषधउपचाराच्या साहाय्याने चांगले होऊ शकतात.
सरकारी स्तरावरती विविध नियम बनवले जाणे, त्याची काटेकोरपणे अंमलबजावणी करणे व त्या विषयी सर्वसामान्य लोकांना जन जागृत करणे व शिक्षित करणे गरजेचे आहे. तसेच तंबाखू (Tobacco) व तंबाखूजन्य पदार्थाच्या विक्रीवरती मोठा कर (टॅक्स) लावणे गरजेचे आहे.
सिगारेट अँड ऑदर टोबॅको प्रॉडक्ट्स ऍक्ट ( COTPA )-2003
१. सार्वजनिक ठिकाणी धूम्रपान करणे गुन्हा आहे. अशा ठिकाणी तेथील मालकांनी "येथे धूम्रपान करण्यास सक्त मनाई आहे" असा बोर्ड लावणे बंधनकारक आहे.
२. तंबाखू व तंबाखूजन्य पदार्थाची जाहिरात प्रसारित करणे, प्रसिद्ध करणे तसेच अशा जाहिरातीत काम करणे गुन्हा आहे.
३. १८ वर्षाखालील व्यक्तीस किंवा शैक्षणिक संस्थांच्या १०० मीटर च्या आवारात तंबाखूजन्य पदार्थ विकणे गुन्हा आहे.
४. तंबाखूजन्य पदार्थ ज्या मध्ये विकला जाईल त्यावरती मोठ्या आकारात पिक्चर वॉर्निंग असणे व लिखित वॉर्निंग असणे बंधनकारक आहे.
२००३ कॉटपा च्या कायद्यातील हे काही महत्वाचे नियम असले तरी त्याची काटेकोर अंमलबाजवणी होणे व त्याबद्धल लोकांना शिक्षित करणे हे खूप महत्वाचे आहे.
तंबाखू (Tobacco) किंवा सिगारेट सोडायची आहे, काय कराल ?
१. सर्वप्रथम तंबाखू सिगारेट मुले आपल्या आयुष्यात प्रॉब्लेम निर्मण होतोय हे मान्य करा.
२. त्यामुळे होणारे शारीरिक, मानसिक, कौटुंबिक, आर्थिक, सामाजिक परिणाम लिहून काढा.
३. बंद केल्यास आपल्या आयुष्यात काय चांगले बदल घडून येतील ते लिहून काढा.
४. बंद करण्याचा दिवस ठरवा.
५. त्यासाठी कुटुंबीयांची किंवा मनोविकार तज्ज्ञाची मदत घ्या.
६ तल्लफ निर्माण करणारे ट्रिगर्स ओळखा व दूर करा.
७. हळू हळू प्रमाण कमी करत आणा व ठरवलेल्या तारखेला पूर्णपणे बंद करा.
८.ठरवलेल्या प्रमाणे कितीही तल्लफ झाली तरी घेणे टाळा, ट्रिगर्स टाळा.
९. प्रत्येक दिवशी त्यादिवशी तंबाखू (Tobacco)/ सिगारेट नाही वापरल्या बद्धल स्वतःला शाबासकी द्या.
चांगले आरोग्य निवडायचे कि तंबाखू हे आपल्या हातात आहे. आजपासूनच तंबाखू टाळा व स्वतःच्या प्रगतीमधील अडथळा दूर करा व तसेच त्यासाठी इतरांना पण मदत करा.
- डॉ. अतुल ढगे (Dr. Atul Dhage),
मनोविकारतज्ञ, व्यसनमुक्तीतज्ञ व लैंगिक समस्यातज्ञ,
माईंड केअर हॉस्पीटल फाॅर मेंटल अॅन्ड सेक्शुअल हेल्थ, रत्नागिरी, (जिल्हा रत्नागिरी, राज्य- महाराष्ट्र, देश- इंडिया/भारत), मो. 9503421124
www.mindcareonline.com, https://mindcareonline.blogspot.com
